یزله چیست؟

سنت ‏های هر منطقه ای تا حدود زیادی، تاریخچه رفتارها و روحیه‏ های اقوام آن منطقه را نمایان می سازد. این آداب و رسوم، بسیار زیبا، جذاب و مؤثرند. آیین هایی که پس از قرن ‏ها هنوز اجرا می شوند و مردم را دلبسته خود کرده اند؛ آن چنان که این رسوم سنتی را نسلی به نسل دیگر می آموزند. مراسم یزله چیست؟

موسیقی یزله و مراسم یزله خوانی

یکی از موسیقی ‏ها و رسوم رایج در ناحیه جنوب، «یزله» است که سال ‏های زیادی از گذشته های دور تا کنون، در نقاط جنوبی ایران برگزار شده و می شود. جنوبی ‏ها نام دیگری برای این مراسم به نام «هَوسِه» دارند. «یزله‏ خوانی» عنوان دیگری برای این رسم اهالی جنوب است.

مناطق یزله خوانی

این موسیقی و مراسم محلی در بندر بوشهر،  خوزستان و… برگزار می شود؛ ولی ظاهرا ریشه آن به بندر بوشهر بر می ‏گردد.

کاربرد دوگانه یزله در نواحی جنوب

این موسیقی و مراسم محلی،  یک آیین سنتی و بومی است که سالیان متمادی رواج داشته است. این آیین قدیمی در « جشن‎‏ها ( مانند عروسی ها ) و مراسم استقبال از شخصیت‏ ها » و نیز « سوگواری‏ها » (مانند عزاداری‏ محرم) اجرا می شود. پس کاربرد دو گانه دارد. این یکی از نکات جالب در این باره است. موسیقی هر کدام هم متناسب با همان جلسه است.

یزله در جشن ها

وقتی این مراسم برای جشن ‏ها انجام می شود،  نوعی رقص و پایکوبی سنتی و بومی است. یزله به صورت گروهی انجام می‌ شود و با دست زدن همراه است. یعنی کف زدن یکی از قسمت هایی است که موسیقی یزله را ایجاد می کند. یزله یا «هلل یوس» ریتم تندی دارد.

یزله یکی از قالب ‏های موسیقی در بوشهر است. هنرمندان یزله خوان جنوبی با صدای دست به ایجاد موسیقی می‌ پردازند. ملودی و آهنگ در این موسیقی،  رکن اصلی است و متن آن در رده دوم اهمیت قرار دارد.

هر شخص،  بازو یا کمر نفر جلویی را می گیرد. سپس افراد با هم یک زنجیره می سازند و با آهنگی تند،  شعرهای مخصوص یزله را می خوانند. آنان،  پای‏کوبان و دست‏افشان،  حرکت می کنند و اشعاری را می خوانند. موسیقی نیز آنها را همراهی می کند. به این صورت که یکی شعرهایی را می گوید و بقیه افراد، به صورت جمعی در پاسخ به او اشعاری را می خوانند.

شمشیر یا تفنگ در یزله

گاهی اجرا کنندگان این آیین،  شمشیر یا تفنگ نیز به دست می گیرند . این کار برای ابراز قدرت،  شجاعت و شادی است. هم‏چنین پیامش این است که این نوع وسایل،  فقط برای جنگ نیستند و برای مراسم شادی نیز به کار می روند. چرخاندن شمشیر یا همان رقص شمشیر، یکی سنت عربی است که مخصوص عرب های منطقه جنوب است. این کار، نماد شجاعت و جنگاوری برای دفاع از ناموس و مملکت است. گاهی شلیک تیر هم مانند صدای ترقه بازی یا آتش بازی در نقاط دیگر دنیا، هیجان بخش برنامه است.

یزله در سوگواری

نحوه اجرای یزله در مراسم عزاداری چنین است که هر فرد،  بازو یا کمر نفر بعدی را با دست می گیرد و حلقه می زنند و در یک دایره می چرخند. آنان در حالی که خم شد‏ه‏اند با نوای مداح ( تک خوان ) ،  سینه می زنند و مقداری به سمت مرکز دایره می روند و عقب می آیند. اشعار این مراسم با توجه به زمان و مناسبت آن تفاوت دارد؛ برای مثال در شب تاسوعا،  جمعیت می گویند: «شب تاسوعاست امشب» و یک نفر(مداح / تک‏ خوان) می‌گوید: «کربلا غوغاست امشب». نام دیگری که مردم برای این مراسم به کار می برند، «هیا مظلوم» است.

تناسب موسیقی یزله با مراسم

با توجه به مطالبی که خواندید،  موسیقی یزله با توجه به مناسبت آن،  گاهی شاد و گاهی غمگین است. همراهی موسیقی با شعر،  تأثیر متن و محتوا را دو چندان می کند و مخاطب را به سوی خود فرا می خواند؛ به گونه‏ ای که هر جا این مراسم اجرا شود،  جمعیتی برای دیدن آن جمع می شوند و با دقت،  می شنوند و تأثیر می گیرند. موسیقی های منطقه جنوب ایران، بسیار زیبا و ماندگار است. موسیقی های این نقطه از کشور، طرفداران زیادی در سراسر کشور دارد.

اولویت موسیقی بر محتوا

البته باید توجه داشت که در یزله، چیزی که اولویت و برتری و اهمیت بیشتری دارد، موسیقی است. محتوا و شعر، در درجه دوم قرار دارد. هر چند سعی می شود اشعار مناسبی هم استفاده شود؛ ولی تأثیرات موسیقیایی برنامه ، ترجیح دارد.

راز صف بستن یزله خوانان

همان گونه که کمی قبل خواندید، افراد در مراسم یزله خوانی ، کنار همدیگر می ایستند و یک زنجیره یا قطار انسانی می سازند. این کار نمایانگر اتحاد و هماهنگی اشخاص در دفاع از هویت، سرزمین مادری و سرمایه‏ های ملی و محلی است ؛ به عبارت دیگر یزله خوانان با این کار نمادین خود به بینندگان این پیام را می رسانند که ما در کنار همدیگر و دست در دست هم، آماده ایم از خاک پاک وطن و سرزمین مادری دفاع کنیم.

موسیقی ممتاز جنوب

موسیقی جنوب ایران،  خاص و متمایز از موسیقی سایر مناطق در میهن بزرگ ما ایران است. موسیقی بوشهر،  آلات موسیقی ممتازی هم دارد که در نقاط دیگر وجود ندارد. آهنگ ‏ها و نغمه‏ های این منطقه،  هویت قومی و فرهنگی خاصی برای مردم بوشهر ایجاد کرده و شناسنامه بومی ایشان شده است.

نی انبان

یکی از خاص ‌ترین آلات موسیقی بوشهری‌ها،  «نی انبان» است. این ساز جنوبی در ردیف آثار معنوی میراث فرهنگی به شماره 783 به ثبت رسیده است. این ساز یکی از اصلی ‌ترین سازهای بوشهریان و اهالی جنوب ایران است.

دمام، تنبک و دف

غالباً یزله در جشن ‏ها اجرا می شود و تکرار اشعار و آوازهای کوتاه است که عده‏ ای همخوانی می کنند و یک تکخوان دارد. امروزه یزله با نواختن دمام یا تنبک و دف نیز اجرا می‌ شود.

سنج و دمام

در مراسم ختم و عزاداری، گروهی که یزله خوانی می کنند، سازهای سنج و دمام را به کار می برند تا موسیقی غم‏انگیزی ایجاد شود. این موسیقی نیز ریتم تندی دارد؛ بر خلاف بعضی کشورها که نواهای حزن انگیز و غمگین را با ریتمی ملایم و آرام اجرا می کنند.

سخن پایانی

بدون شک موسیقی‏ ها، نغمه ‏ها و سازهای منطقه جنوب کشورمان، ممتاز و دلربا است. اثر قوی و پایدار موسیقی یزله و سایر موسیقی های این خطه از سرزمین سربلند ایران، چنان است که هر شنونده ای را به سوی خود میکشاند.

موسیقی یزله به دلیل کاربرد در شادی و عزا، از گذشته تا کنون باقی مانده است. هر چند اشعار با توجه به روزگار، تغییراتی داشته که همین سازگاری به ماندگاری و شیرینی آن افزوده است.

داشتن ظرفیت برای گنجاندن محتواهای ملی و مذهبی، باعث شده، این آیین موسیقیایی، همچنان ادامه یابد و از بین نرود.